Ο προστάτης είναι αδένας του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος. Βρίσκεται στην πύελο, κάτω από την ουροδόχο κύστη και μπροστά από το ορθό (τελικό τμήμα του παχέος εντέρου), περιβάλλει την ουρήθρα και βοηθάει στην παραγωγή και αποθήκευση του σπέρματος. Ο προστάτης περιέχει πολλούς μικρούς αδένες, οι οποίοι παράγουν περίπου το 20% του υγρού του σπέρματος. Έχει μέγεθος και μορφολογία σαν ένα κάστανο. Από την ηλικία των 40-50 ετών αρχίζει και διογκώνεται κάτω από την επίδραση μίας ορμόνης (της λεγόμενης ανδρικής ορμόνης ) της τεστοστερόνης. Στην ηλικία των 50 ετών οι μισοί περίπου άνδρες έχουν μεγάλο (διογκωμένο) υπερτροφικό προστάτη. Στην ηλικία των 80 ετών το ποσοστό αυτό αγγίζει το 100%. Εξαιτίας της θέσης του, οι παθήσεις του προστάτη συχνά επηρεάζουν την ούρηση, την εκσπερμάτωση και σπανίως την αφόδευση. Ο προστάτης εξετάζεται κλινικά από τον ουρολόγο με τη δακτυλική εξέταση μέσω του πρωκτού του ασθενούς. Με τη δακτυλική διερεύνηση της περιοχής ο ιατρός εκτιμά τυχόν αύξηση του μεγέθους, την υφή και το περίγραμμα του προστάτη. Εργαστηριακά ο προστάτης εξετάζεται με τη μέτρηση του επιπέδου του Ειδικού Προστατικού Αντιγόνου (PSA) στο αίμα του ασθενούς. Απεικονιστικά ο προστάτης εξετάζεται με το υπερηχογράφημα. Το υπερηχογράφημα μας προσδιορίζει με ακρίβεια το μέγεθος του αδένα ενώ επίσης μπορεί να μας δείξει εάν υπάρχει κατακράτηση ούρων , καθώς και την κατάσταση των νεφρών. Εκτός από το κλασσικό υπερηχογράφημα στο οποίο η προσπέλαση του προστάτη γίνεται διακοιλιακά διαμέσου της γεμάτης με ούρα ουροδόχου κύστης, ο προστάτης μπορεί να εξετασθεί και με το διορθικό υπερηχογράφημα κατά τη διάρκεια του οποίου μπορεί να διενεργηθεί και βιοψία όταν αυτό κριθεί απαραίτητο από τον θεράποντα ιατρό. Τέλος ο προστάτης μπορεί να εξετασθεί απεικονιστικά και με τη μαγνητική τομογραφία. Οι σημαντικότερες παθήσεις του προστάτη που απασχολούν τον ανδρικό πληθυσμό είναι η καλοήθης υπερτροφία, ο καρκίνος του προστάτη και η προστατίτιδα. Τα συμπτώματα της καλοήθους υπερτροφίας του προστάτη είναι ποικίλα και περιλαμβάνουν, ανάλογα με την περίπτωση, τη συχνουρία (δηλαδή να πηγαίνουμε να ουρούμε πολλές φορές κατά την διάρκεια της ημέρας ), τη μείωση της ακτίνας των ούρων, τη νυκτουρία (την ανάγκη δηλαδή να ξυπνάμε το βράδυ να ουρήσουμε και μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις πολλές φορές κατά την διάρκεια της νύχτας), τη δυσκολία να ξεκινήσει η ούρηση, την ανάγκη να πάμε αμέσως στη τουαλέτα και να μη μπορούμε να αναβάλλουμε αυτό το αίσθημα, την ακράτεια ούρων, την αίσθηση ότι δεν έχει αδειάσει τελείως η κύστη μας μετά από κάθε ούρηση, τη λεγόμενη κατακράτηση ούρων, τη διακεκομμένη ούρηση και την αιματουρία. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι το μέγεθος του προστάτη δεν καθορίζει πάντοτε το μέγεθος της παρεμπόδισης της ροής των ούρων και την σοβαρότητα των συμπτωμάτων, καθώς σημαντικό ρόλο παίζει το κατά πόσο πιέζεται τοπικά η ουρήθρα. Το υπερηχογράφημα εντοπίζει την διόγκωση του αδένα μετρώντας τις διαστάσεις και τον όγκο του προστάτη καθώς επίσης μας δείχνει το κατά πόσο επηρεάζεται η ουροδόχος κύστη εξετάζοντας το τοίχωμα και το περιεχόμενό της πριν και μετά την ούρηση. Ο καρκίνος του προστάτη είναι στην πρώτη δεκάδα των πιο συχνών μορφών καρκίνου στον κόσμο συνολικά και από τους συχνότερους στον ανδρικό πληθυσμό. Στην Ελλάδα διαγιγνώσκονται χιλιάδες νέα περιστατικά κάθε χρόνο. Ο καρκίνος του προστάτη είναι σπάνιος σε άντρες μικρότερους των 45 ετών , αλλά γίνεται πιο διαδεδομένος με την αύξηση της ηλικίας. Οι βασικοί παράγοντες κινδύνου είναι η παχυσαρκία, η ηλικία και το οικογενειακό ιστορικό ενώ επιπλέον προδιαθεσικούς παράγοντες αποτελούν το κάπνισμα, η υψηλή αρτηριακή πίεση και η έλλειψη άσκησης. Ο πρώιμος καρκίνος του προστάτη δεν προκαλεί συμπτώματα και έτσι ο μόνος τρόπος εντόπισης είναι ο προληπτικός έλεγχος. Μερικές φορές εμφανίζονται συμπτώματα, που είναι παρόμοια με την καλοήθη υπερπλασία. Επίσης, επειδή ο προστάτης συμμετέχει στο σχηματισμό του σπέρματος, ενδέχεται ο καρκίνος να προκαλέσει προβλήματα στη σεξουαλική λειτουργία και απόδοση, όπως αδυναμία στύσης και επώδυνη εκσπερμάτιση. Ο προχωρημένος καρκίνος του προστάτη μπορεί να εξαπλωθεί και σε άλλα μέρη του σώματος, κυρίως στα οστά, προκαλώντας επιπρόσθετα συμπτώματα. Χάρη στην εξέταση του PSA, στο μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων γίνεται έγκαιρα η διάγνωσή του. Η δακτυλική εξέταση και το υπερηχογράφημα βοηθούν στην εντόπισή του. Ο υπέρηχος βοηθά κυρίως στην εντόπιση διαταραχών στην υφή του προστάτη ή στην μορφολογία του σχήματός του καθώς επίσης και στην επέκταση της νόσου τοπικά γύρω από τον προστάτη και στην ουροδόχο κύστη. Η περιοχή του προστάτη, όπου ο καρκίνος του προστάτη είναι πιο συχνός, είναι η περιφερική ζώνη. Η προστατίτιδα εμφανίζεται περισσότερο στους νέους άνδρες. Είναι μια φλεγμονή του προστάτη, η οποία οφείλεται στην ύπαρξη κάποιου μικροβίου, συνήθως του κολοβακτηρίδιου, το οποίο φθάνει στον προστάτη από τα ούρα, το έντερο ή μέσω της σεξουαλικής επαφής. Eίναι αρκετά συχνή και επώδυνη φλεγμονή και αν παραμεληθεί μπορεί να εξελιχθεί σε χρόνια προστατίτιδα. Τα συνήθη συμπτώματα περιλαμβάνουν τον πυρετό, τον πόνο στην πύελο ή κατά την ούρηση και τη συχνουρία. Και στην προστατίτιδα έχουμε αύξηση του PSA. To υπερηχογράφημα αναδεικνύει την διόγκωση και την οιδηματώδη υφή του προστάτη στην οξεία προστατίτιδα και αποτιτανώσεις στο παρέγχυμα του προστάτη στην χρόνια προστατίτιδα. Από τα παραπάνω γίνεται σαφές πως το υπερηχογράφημα του προστάτη σε συνδυασμό με τον ταυτόχρονο υπερηχογραφικό έλεγχο του ουροποιητικού συστήματος γενικότερα αποτελούν απαραίτητο κομμάτι του προληπτικού ελέγχου για κάθε άνδρα κυρίως μετά την ηλικία των 45 ετών, ενώ εξίσου σημαντικός είναι ο ρόλος του υπέρηχου στην εξέταση του προστάτη και του ουροποιητικού συστήματος επί παρουσίας συμπτωμάτων ή κατά την παρακολούθηση μιας ήδη διαγνωσμένης κατάστασης.