Η φετινή εποχική γρίπη, σε αντίθεση με την περσινή χρονιά που η εξάπλωσή της στη χώρα μας ήταν περιορισμένη, χαρακτηρίζεται από ευρεία εξάπλωση του ιού, από μεγαλύτερο αριθμό ασθενών που νοσηλεύονται σε μονάδες εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ) νοσοκομείων, αλλά και από θανάτους.

Το Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς Γρίπης Νοτίου Ελλάδος του Ινστιτούτου Παστέρ έδωσε  στη δημοσιότητα μία σειρά από ερωτήσεις και απαντήσεις, με τις οποίες επιχειρεί να διαφωτίσει το κοινό για το τι ακριβώς συμβαίνει φέτος με τη γρίπη.

1. Πού οφείλεται η εποχική γρίπη στην Ελλάδα, φέτος;

Από τα μέχρι στιγμής στοιχεία του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ προκύπτει ότι το στέλεχος του ιού γρίπης που ευθύνεται για το μεγαλύτερο μέρος των κρουσμάτων, είναι το A(H1N1) pdm09, δηλαδή το στέλεχος γρίπης που προκάλεσε την πανδημία του 2009. Εκτός, όμως, από τον ιό γρίπης Α(Η1Ν1)pdm09 που κυκλοφορεί, συνυπάρχουν και δύο άλλοι ιοί της εποχικής γρίπης, ο Α(Η3Ν2) και ο ιός τύπου Β. Τα ποσοστά κυκλοφορίας για αυτούς τους τρεις ιούς γρίπης A(Η1N1)pdm09, Α(Η3Ν2) και Β είναι, μέχρι πρόσφατα, 84%, 15% και 1%, αντιστοίχως. Τις τελευταίες δύο εβδομάδες παρατηρείται αύξηση της κυκλοφορίας του Α(Η3Ν2) ιού, ο οποίος, πλέον, ευθύνεται περίπου για το 25% των κρουσμάτων.

2. Έχει η εποχική γρίπη μεγαλύτερη ένταση φέτος; Πότε αναμένεται η κορύφωση και πότε θα αρχίσει να υποχωρεί η γρίπη;

Ο ιός της γρίπης πρωτοεμφανίσθηκε φέτος στην Ελλάδα στο τέλος Δεκεμβρίου. Τα κρούσματα γρίπης άρχισαν να αυξάνονται από την πρώτη εβδομάδα του 2014, νωρίτερα από τις περιόδους 2011- 12 και 2012- 13. Είναι νωρίς να εκτιμήσουμε συνολικά και συγκριτικά με άλλα χρόνια την έκταση της φετινής επιδημίας, κάτι το οποίο θα μπορεί να γίνει στο τέλος της περιόδου.

Από τα στοιχεία του ΚΕΕΛΠΝΟ προκύπτει ότι ο αριθμός των κρουσμάτων γριπώδους συνδρομής ανά 1.000 επισκέψεις στους ιατρούς του δικτύου ιατρών- παρατηρητών νοσηρότητας έχει φθάσει περίπου τα 70, που είναι παρόμοιος με τον αριθμό κρουσμάτων κατά την κορύφωση της περιόδου 2011- 12 και μεγαλύτερος της περιόδου 2012- 13. Χωρίς να μπορεί να προβλεφθεί με βεβαιότητα, φαίνεται ότι είμαστε κοντά στην κορύφωση της επιδημίας και στο επόμενο διάστημα δύο- τριών εβδομάδων θα αρχίσει η μείωση της κυκλοφορίας του ιού γρίπης.

3. Πού μπορεί να οφείλεται η ευρεία διάδοση του ιού γρίπης Α(Η1Ν1)pdm09 φέτος;

Από τα στοιχεία των προηγουμένων περιόδων γρίπης για το σύνολο της Ελλάδας, προκύπτει ότι αυτός ο ιός, μετά την πανδημική περίοδο 2009- 2010, προκάλεσε σχετικά λιγότερα κρούσματα τις επόμενες χρονιές. Πράγματι, την περίοδο 2011- 12 πρακτικά δεν κυκλοφόρησε, ενώ την περίοδο 2012- 13 ήταν δεύτερος με ποσοστό κρουσμάτων 41% έναντι 54% του ιού Α(Η3Ν2), που προκάλεσε και την πλειονότητα των κρουσμάτων. Η μεγάλη διάδοση του ιού Α(Η1Ν1)pdm09 φέτος μπορεί να οφείλεται στους ακόλουθους λόγους:

- Εξασθένηση της ανοσίας που προέρχεται από προγενέστερες μολύνσεις από τον ίδιο ιό ή από εμβολιασμό. Η ανοσία που αφήνει στον οργανισμό ένας ιός γρίπης, δεν είναι παντοτινή, αλλά εξασθενεί από χρόνο σε χρόνο. Ο ιός Α(Η1Ν1)pdm09 προκάλεσε στην Ελλάδα μεγάλη επιδημία τα έτη 2009 και 2010. Όμως, αυτός ο ιός δεν διαδόθηκε πολύ στην Ελλάδα τις επόμενες χρονιές. Έτσι, μπορούμε να υποθέσουμε ότι η ανοσία των ατόμων και επομένως η συλλογική ανοσία του πληθυσμού εξασθένησε, με συνέπεια να έχουμε μεγάλη διάδοση του ιού αυτού τη φετινή περίοδο.

- Αντιγονική μεταβολή του ιού, με συνέπεια αυτός να διαδίδεται παρά την ανοσία του πληθυσμού. Από τα μέχρι στιγμής στοιχεία του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ, ο ιός A(H1N1)pdm09 δεν παρουσιάζει γενετικές ή αντιγονικές διαφορές σε σχέση με τα στελέχη ιών A(H1N1)pdm09 που κυκλοφορούν στην υπόλοιπη Ευρώπη. Μάλιστα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, εξετάζοντας ιούς από όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, έκρινε πολύ πρόσφατα ότι δεν υφίσταται λόγος μεταβολής της σύνθεσης του εμβολίου για την επόμενη περίοδο 2014- 15, ούτε ως προς το στέλεχος Α(Η1Ν1)pdm09, αλλά ούτε και προς τα άλλα στελέχη Α(Η3Ν2) και Β. Εκτός των άλλων, όμως, εάν υπήρχε αντιγονική μεταβολή του ιού λόγω μεταλλάξεων, ο μεταλλαγμένος ιός δεν θα περιοριζόταν μόνο εντός της Ελλάδας, αλλά θα διαδιδόταν και σε άλλες χώρες. Πάντως, σε κάθε περίπτωση, ο έλεγχος της γενετικής και αντιγονικής σύστασης των ιών συνεχίζεται από το Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ σε εβδομαδιαία βάση.

4. Πού μπορεί να οφείλονται οι περισσότερες εισαγωγές σε ΜΕΘ και οι περισσότεροι θάνατοι φέτος σε σχέση με τις δύο προηγούμενες περιόδους;

Οι μέχρι στιγμής καταγεγραμμένοι αριθμοί εισαγωγών ασθενών με γρίπη σε ΜΕΘ και θανάτων είναι περισσότεροι από τις δύο προηγούμενες περιόδους γρίπης. Αυτό μπορεί να συμβαίνει για τους ακόλουθους λόγους:

- Από αυξημένη κυκλοφορία του ιού γρίπης σε σχέση με τα περασμένα χρόνια. Για παράδειγμα, εάν ο ιός της γρίπης διαδοθεί πολύ περισσότερο τη χρονιά Β από τη χρονιά Α, είναι αναμενόμενο να έχουμε αναλογικά περισσότερες εισαγωγές σε ΜΕΘ και θανάτους τη χρονιά Β σε σχέση με την Α, υπό την προϋπόθεση παρόμοιας εμβολιαστικής κάλυψης και τις δύο χρονιές. Όπως, όμως, αναλύθηκε στην ερώτηση 2, η πληροφορία περί διάδοσης του ιού γρίπης για το σύνολο της φετινής χρονιάς λείπει και έτσι δεν μπορεί να εξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα.

- Από την αυξημένη κυκλοφορία του Α(Η1Ν1)pdm09. Φαίνεται ότι ο Α(Η1Ν1)pdm09 έχει σχετικά βαρύτερη κλινική εικόνα σε σχέση με τον Α(Η3Ν2) και τον Β. Η αυξημένη, λοιπόν, κυκλοφορία του Α(Η1Ν1)pdm09 φαίνεται ότι συνοδεύεται από αύξηση εισαγωγών σε ΜΕΘ και θανάτων.

- Από διαφορά στην εμβολιαστική κάλυψη από έτος σε έτος. Εάν τα περισσότερα περιστατικά γρίπης στις ΜΕΘ και οι θάνατοι συμβαίνουν σε άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου, τότε η διαφορά στην εμβολιαστική κάλυψη μπορεί να έχει επίδραση τόσο στα βαριά περιστατικά όσο και στα θανατηφόρα κρούσματα. Η εμβολιαστική κάλυψη ήταν χαμηλότερη στην Ελλάδα, φέτος, σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Ο συνδυασμός επικράτησης του Α(Η1Ν1)pdm09 και χαμηλής εμβολιαστικής κάλυψης μπορεί να ερμηνεύσει τον αυξημένο αριθμό εισαγωγών σε ΜΕΘ και θανάτων.

-Από διαφορά ηλικιών που προσβάλλει ο ιός. Από τη σύγκριση των ηλικιών ατόμων που χρειάστηκε να νοσηλευθούν σε ΜΕΘ ή ατόμων που απεβίωσαν από τον ιό της γρίπης κατά τη διάρκεια της φετινής σε σχέση με τις προηγούμενες περιόδους, δεν προκύπτει σημαντική διαφορά. Επομένως, δεν φαίνεται η ηλικία να είναι καθοριστικός παράγοντας που να δικαιολογεί την αύξηση των δύο παραμέτρων την φετινή χρονιά.

- Από ετάλλαξη του ιού. Όπως αναλύθηκε στην ερώτηση 3, δεν φαίνεται να υπάρχει αντιγονική μεταβολή του ιού και αύξηση της παθογονικότητάς του.

5. Είναι επικίνδυνος μόνο ο ιός Α(Η1Ν1) ή και ο Α(Η3Ν2) και ιός γρίπης τύπου Β;

Αν και ο ιός A(H1N1)pdm09 φαίνεται ότι σχετίζεται με ελαφρά αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα, και οι άλλοι ιοί γρίπης σχετίζονται με επιπλοκές, εισαγωγές σε ΜΕΘ και θανάτους. Γι' αυτόν τον λόγο, η εργαστηριακή διάγνωση θα πρέπει να γίνεται για την ανίχνευση και των τριών τύπων ιού γρίπης και να μην περιορίζεται στο στέλεχος Α(Η1Ν1)pdm09.

6. Εάν ένα άτομο που ανήκει στις ομάδες υψηλού κινδύνου δεν έχει εμβολιασθεί, τι πρέπει να κάνει;

Αναμφισβήτητα, ο ετήσιος εμβολιασμός έναντι του ιού γρίπης αποτελεί το καλύτερο μέτρο πρόληψης από αυτής και των επιπλοκών της. Εάν ένα άτομο δεν έχει εμβολιασθεί, τότε μπορεί να πάρει μέτρα προφύλαξης έναντι της μετάδοσης του ιού γρίπης. Σχετικά μέτρα πρόληψης περιγράφονται στην ιστοσελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ. Σε περίπτωση που ανεμβολίαστο άτομο υψηλού κινδύνου αναπτύξει γριπώδη συνδρομή, τότε θα πρέπει να απευθυνθεί στον γιατρό του, ο οποίος, ενδεχομένως, να του χορηγήσει αντιικά φάρμακα. Το Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ παρακολουθεί συνεχώς την ευαισθησία του ιού της γρίπης έναντι των αντιικών φαρμάκων οσελταμιβίρης και ζαναμιβίρης. Μόνο σε μία περίπτωση από ανοσοκατεσταλμένο ασθενή έχει βρεθεί αντοχή και επομένως οι ιοί γρίπης που κυκλοφορούν θεωρούνται ευαίσθητοι σε αυτά τα φάρμακα.

7. Κυκλοφορούν και άλλοι αναπνευστικοί ιοί στην Ελλάδα αυτήν την εποχή;

Βεβαίως. Τα δείγματα από κρούσματα γριπώδους συνδρομής που ελέγχονται στο Eθνικό Εργαστήριο Αναφοράς Γρίπης Νοτίου Ελλάδος, βρίσκονται θετικά για ιούς γρίπης σε ποσοστά που κυμαίνονται από 30% έως 50%. Τα αρνητικά για ιούς γρίπης κρούσματα γριπώδους συνδρομής μπορεί να οφείλονται σε άλλους αναπνευστικούς ιούς που κυκλοφορούν αυτήν την εποχή, με συχνότερους τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό, τους ιούς παραγρίπης και τους ρινοϊούς.