Ανεκμετάλλευτος πλούτος. Οι δύο αυτές λέξεις περιγράφουν με ακρίβεια την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην Ελλάδα ως προς την ανάπτυξη της καλλιέργειας αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών. Αν εξαιρέσει κανείς τα "διάσημα παιδιά" της ελληνικής γης, τον Κρόκο Κοζάνης, τη μαστίχα Χίου και το τσάι βουνού της Βρύναινας, των οποίων η παραγωγή, επεξεργασία, τυποποίηση, διάθεση, λειτουργεί σε εξαιρετική βάση εδώ και πολλά χρόνια, είναι πολύ λίγες οι οργανωμένες καλλιέργειες αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών. Την ίδια ώρα μάλιστα που η ζήτηση για ελληνικά βότανα από το εξωτερικό είναι σημαντική και η δυνατότητα καθετοποιημένης παραγωγής τους θα μπορούσε να δώσει ικανοποιητικές οικονομικές διεξόδους είτε ως κύρια είτε ως συμπληρωματική απασχόληση. Η υστέρηση που εμφανίζεται στον τομέα αυτό σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες εν πολλοίς συνδέεται και με την απουσία κεντρικού σχεδιασμού, η ύπαρξη του οποίου, θα μπορούσε να εξασφαλίσει τη διάχυση της γνώσης προς τους καλλιεργητές αλλά και την οργανωμένη προβολή εντός και εκτός συνόρων. Η ανάγκη μιας εθνικής στρατηγικής για την ανάπτυξη του τομέα των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών και διασύνδεσής τους με τη βιομηχανία φαίνεται να μπαίνει στις προτεραιότητες της Πλατείας Βάθη, όπου είναι και η "έδρα" του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Ο υφυπουργός Γιάννης Δριβελέγκας, ξεκίνησε κύκλο επαφών με φορείς του κλάδου και ετοιμάζει σειρά δράσεων για τη χάραξη μιας εθνικής πολιτικής αλλά και την άρση εμποδίων που διαπιστώνονται, σε συνεργασία με άλλα υπουργεία. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι ο Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης στο οινόπνευμα καθιστά αδύνατη την επεξεργασία των ελληνικών βοτάνων γι' αυτό και ήδη ζητήθηκε απαλλαγή για την παραγωγή εκχυλισμάτων.

5.500 διαφορετικά βότανα

Τα τελευταία χρόνια τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα παρατηρείται μια στροφή του καταναλωτικού κοινού σε πιο υγιεινά μοντέλα διατροφής. Στο πλαίσιο αυτό έχει εκτιναχθεί η ζήτηση για προϊόντα με φυσικά συστατικά, με τις "μηχανές" της βιομηχανίας τροφίμων -ποτών, φαρμάκων-καλλυντικών, να δουλεύουν στο φουλ, καθώς κατά κανόνα τα είδη αυτά διαθέτουν και υψηλή προστιθέμενη αξία. Και μπορεί για παράδειγμα το πράσινο τσάι να κατακλύζει ράφια καταστημάτων ή να περιέχεται σε δεκάδες προϊόντα, πλην όμως άνετα το ανταγωνίζεται το...τσάι του βουνού, με τα μοναδικά χαρακτηριστικά του. Όπως μοναδικά είναι τα χαρακτηριστικά του Δίκταμου Κρήτης ή του φασκόμηλου... Ούτε λίγο ούτε πολύ στη χώρα μας συναντάμε 5.500 διαφορετικά βότανα εκ των οποίων 1.300 είναι ενδημικά και η γενικότερη εκτίμηση είναι πως αρκετά μπορούν να καλλιεργηθούν σε επιχειρηματική βάση αλλά και να συλλεχθούν με επαγγελματικό τρόπο όσο φύονται μόνα τους σε διάφορες περιοχές της χώρας. Οι οργανωμένες προσπάθειες καλλιέργειας ξεκίνησαν σχετικά πρόσφατα και αφορούν κατά βάση ρίγανη, μέντα, βασιλικό, μελισσόχορτο, φασκόμηλο, χαμομήλι, δενδρολίβανο, θυμάρι, τσάι του βουνού, λεβάντα, εχινάκεια και ύσσωπο. Οι περιοχές , δε, που εντοπίζονται οι πιο γνωστοί παραγωγοί είναι η Κεντρική Μακεδονία, η Θεσσαλία και η Στερεά Ελλάδα. Η ζήτηση όπως μας λένε άνθρωποι του χώρου από τις ευρωπαϊκές χώρες είναι σημαντική ενώ οι χονδρικές τιμές πώλησης θα χαρακτηρίζονταν ως ικανοποιητικές. Η εχινάκεια για παράδειγμα φτάνει τα 12 ευρώ το κιλό. Συνήθως η απόδοση ανά στρέμμα είναι περί τα 400 κιλά γεγονός που σημαίνει ότι ο παραγωγός θα εισπράξει μικτά 4.800 ευρώ. Εως 10 ευρώ το κιλό κινείται το μελισσόχορτο ήτοι 4.000 ευρώ το στρέμμα, το τσάι του βουνού 8 ευρώ το κιλό ή 5 ευρώ το δενδρολίβανο. Τα έσοδα των παραγωγών αυξάνονται εάν οι ίδιοι προχωρούν στην απόσταξη ή την εκχύλιση των προϊόντων τους. Αλλά και εδώ τα πράγματα δεν είναι εύκολα καθώς οι όποιες προσπάθειες προσκρούουν στον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης του Οινοπνεύματος.

Το "φρένο" του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης

Το οινόπνευμα που βάση της νομοθεσίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην παραγωγή εκχυλισμάτων είναι είτε μετουσιωμένο είτε επιβαρημένο με τον ΕΦΚ. Το μετουσιωμένο επιτρέπεται μόνον όταν η χρήση του εκχυλίσματος προορίζεται για καλλυντικά ή απορρυπαντικά. Για όλα τα υπόλοιπα προϊόντα επιβάλλεται το καθαρό οινόπνευμα για λόγους προστασίας της υγείας των καταναλωτών. Όμως ενώ η εμπορική αξία ενός κιλού οινοπνεύματος είναι 1 ευρώ, με την προσθήκη του ΕΦΚ φτάνει τα 39 ευρώ το κιλό. Δεδομένου επίσης ότι η διεθνής τιμή εκχυλισμένου βοτάνου κυμαίνεται μεταξύ 8 έως 15 ευρώ, γεγονός που θέτει την ελληνική παραγωγή εκτός αγοράς. Το κόστος καθιστά απολύτως αδύνατη την κατεργασία των ελληνικών βοτάνων στην Ελλάδα με συνέπεια να μην προκύπτει και λόγος για συνεταιρισμούς, κοινωνικές ομάδες και εταιρείες να επενδύσουν. Ετσι επιμόνως ο υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Γιάννης Δριβελέγκας ζητά από το υπουργείο Οικονομικών να υπάρξει απαλλαγή από τον ΕΦΚ του οινοπνεύματος για την παραγωγή εκχυλισμάτων που παράγονται από ελληνικά αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά. Με αυτόν τον τρόπο, εκτιμά πως θα δοθεί η δυνατότητα για ίδρυση και λειτουργία σε πανελλαδική κλίμακα μονάδων εκχύλισης βοτάνων με προφανή οφέλη για τη στήριξη της αγροτικής παραγωγής.

Το συγκριτικό πλεονέκτημα

"Η παραγωγική ανάταξη του αγροτικού τομέα μιας χώρας", αναφέρει ο κ. Δριβελέγκας, "επιταχύνεται εκτός των άλλων με την στοχευμένη ενίσχυση των τομέων της παραγωγής για τους οποίους κάθε χώρα διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα. Πρέπει να τονιστεί για τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά, πως πρόκειται για προϊόντα με τεράστια προστιθέμενη αξία, με την προϋπόθεση ότι η χώρα μας δεν θα ενδιαφερθεί μόνο για την πρωτογενή παραγωγή. Αλλά και για την ξήρανσή της, την παραγωγή εκχυλισμάτων και αιθέριων ελαίων, την παραγωγή τελικών προϊόντων της φαρμακοβιομηχανίας, της βιομηχανία τροφίμων-ποτών, καλλυντικών κ.α.". "Σε αυτό ακριβώς στοχεύει και η παρέμβασή μας", τονίζει. "Ετοιμάζουμε δράσεις που θα αναδείξουν τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά τα οποία αποτελούν πηγή πλούτου της ελληνικής υπαίθρου".

Κρίσιμο μέγεθος η .... γνώση

Για τον κ. Μόσχο Πολυσίου, καθηγητή στο Γενικό Τμήμα του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, το κλειδί για την ανάπτυξη των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών είναι η οργάνωση και η γνώση από τους παραγωγούς των τεχνικών καλλιέργειας, μεταποίησης και εμπορίας. Και εδώ κρίσιμος είναι ο ρόλος του κεντρικού σχεδιασμού. "Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης τώρα τελευταία αποφάσισε να ασχοληθεί με την κατηγορία των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών και θέλω να πιστεύω ότι οι όποιες πρωτοβουλίες θα έχουν συνέχεια και μετρήσιμα αποτελέσματα", επισημαίνει. "Κατά τη γνώμη μου θα πρέπει να γίνουν δυο βασικές ενέργειες. Πρώτον, να εμπλουτιστεί ο τομέας του υπουργείου που ασχολείται με το κομμάτι αυτό, έτσι ώστε να συγκεντρωθεί όλη η πληροφόρηση που υπάρχει για να μπορέσουν μετά να σχεδιαστούν δράσεις και προγράμματα. Και δεύτερον, να έρθουν σε επαφή με εκπαιδευτικά ιδρύματα, κλαδικούς φορείς κ.α. προκειμένου να οργανωθεί η καλύτερη δυνατή προβολή στο εξωτερικό. Νερό, έδαφος και κλίμα μας κατατάσσουν στις πιο ευνοημένες χώρες, δίνοντας βότανα με εξαιρετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά ανώτερα των άλλων". Η εταιρεία Ανθήρ ΑΒΕΕ, λειτουργεί εδώ και τέσσερα χρόνια ως ο βιομηχανικός βραχίονας του συνεταιρισμού καλλιεργητών αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών της Αιτωλοακαρνανίας (ΑΣΚΑΦΕΦΑ), ο οποίος και σχεδιάζει να δημιουργήσει και μονάδα εκχύλισης και απόσταξης. "Χρειάζεται να δημιουργηθούν οι υποδομές εκείνες που θα παράσχουν στους καλλιεργητές τεχνική υποστήριξη και πληροφόρηση για είναι αποτελεσματικοί", λέει ο κ. Ηλίας Τζάνες. "Πόσο μάλλον όταν έχουμε στα χέρια μας μια εξαιρετική πρώτη ύλη και σημαντική ζήτηση. Σκεφτείτε μόνο ότι η ζήτηση για τσάι του βουνού ξεπερνά τη δυνατότητα παραγωγής" σημειώνει. "Εξίσου κρίσιμο μέγεθος είναι και η οργανωμένη και συστηματική προβολή στο εξωτερικό. Προ διετίας π.χ. σε έκθεση στη Νυρεμβέργη η παρουσία μας ήταν ελάχιστη, όταν χώρες όπως η Σερβία εντυπωσίαζαν με τη συμμετοχή τους".