Το 22% του παγκόσμιου πληθυσμού πάσχει από κάποιο είδος αλλεργίας. Οι αλλεργίες προκαλούν το θάνατο 180.000 ανθρώπων κάθε χρόνο, παγκοσμίως. Είναι παθήσεις που παρουσίασαν σημαντική αύξηση κατά το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα στις βιομηχανοποιημένες κοινωνίες. Τα κρούσματα αλλεργικών αντιδράσεων αυξήθηκαν κατά 50% τα τελευταία 30 χρόνια και αποδίδονται στη ρύπανση του αέρα και των κτιρίων. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των ειδικών, ένας στους τρεις Έλληνες θα αναπτύξει κάποιου είδους αλλεργία κατά τη διάρκεια της ζωής του. Κύριο αίτιο της αυξημένης εμφάνισης αλλεργιών είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση που «μεταλλάσσει» τη γύρη των φυτών και την καθιστά αλλεργιογόνο. Επιπλέον, ο σύγχρονος αστικός τρόπος ζωής αποκλείει τον άνθρωπο από την επαφή του με μικρόβια σε μικρή ηλικία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το ανοσοποιητικό σύστημα να εκλαμβάνει ως εχθρό ακόμη και «αθώα» στοιχεία, όπως τη σκόνη και τη γύρη. «Αλλεργία» σημαίνει διαφοροποιημένη αντίδραση και ουσιαστικά πρόκειται για την ακατάλληλη αντίδραση του αμυντικού μηχανισμού του σώματος σε ουσίες που είναι φυσιολογικά αβλαβείς και λανθασμένα γίνονται αντιληπτές ως επιβλαβείς από τον οργανισμό μας. Τα συμπτώματα της αλλεργίας, δηλαδή, προκαλούνται από την υπερβολική αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος σε μια αβλαβή ουσία. Στην Ελλάδα, λόγω της αυξημένης κυκλοφορίας της γύρεως στην ατμόσφαιρα και άλλων αλλεργιογόνων κατά την άνοιξη, οι αλλεργίες είναι ιδιαίτερα συχνές κατά την εαρινή περίοδο. Oι πιο συνηθισμένες είναι η αλλεργική ρινίτιδα και τα μάτια με κνησμό (αλλεργική επιπεφυκίτιδα), η κνίδωση και το αγγειοίδημα, το άσθμα, τα δερματικά εξανθήματα που προκαλούν κνησμό, οι τροφικές αλλεργίες, η αλλεργία στο νυγμό/τσίμπημα υμενοπτέρων (σφηκών και μελισσών), η αναφυλαξία.

Οι αλλεργίες γίνονται ολοένα και συχνότερες, αν και ορισμένες είναι πιο συνήθεις από άλλες.

Ένας στους τρεις ανθρώπους εκδηλώνει κάποια αλλεργία σε μια δεδομένη στιγμή της ζωής του.

Ένας στους πέντε ανθρώπους υποφέρει από αλλεργική ρινίτιδα. Η αλλεργική ρινίτιδα ήταν σχεδόν άγνωστη μέχρι τον 20ό αιώνα και, όπως και όλες σχεδόν οι αλλεργίες, φαίνεται να είναι μια νόσος των εύπορων χωρών.

Ένας στους πέντε μαθητές σχολείου προσβάλλεται από άσθμα.

Ένα στα έξι παιδιά εμφανίζει δερματικές ασθένειες που σχετίζονται με την αλλεργία, ιδιαίτερα έκζεμα.

Ένας στους 20 ανθρώπους εμφανίζει το οιδηματώδες εξάνθημα που προκαλεί κνησμό και είναι γνωστό ως κνίδωση.

Oι τροφικές αλλεργίες φαίνεται να παρουσιάζουν θεαματική αύξηση, παρόλο που παραμένουν ακόμα σχετικά ασυνήθεις. Το 10% του πληθυσμού παρουσιάζει έντονη τοπική αντίδραση στο νυγμό υμενοπτέρων.

Τι προκαλεί τις αλλεργίες;

Οι αλλεργίες προκαλούνται ως επί το πλείστον από τα ακάρεα της οικιακής σκόνης, και κυρίως τα περιττώματά τους, που είναι η πιο συνηθισμένη αιτία εκδήλωσής της και επηρεάζουν έως και το 90% των ατόμων που υποφέρουν από αλλεργίες, τη γύρη των χόρτων, τα κατοικίδια ζώα (είναι η τρίτη σημαντικότερη αιτία πρόκλησης αλλεργικών συμπτωμάτων, με το 40% των ασθματικών παιδιών να είναι ευαισθητοποιημένα στα αλλεργιογόνα των γάτων και των σκύλων), τα δέντρα ως συνήθη εκλυτικό παράγοντα της πρώιμης ανοιξιάτικης αλλεργικής ρινίτιδας, τους μύκητες που πυροδοτούν αλλεργική ρινίτιδα το φθινόπωρο, ενώ τα σπόρια τους βρίσκονται πολύ συχνά στην ατμόσφαιρα και μπορεί να προκαλέσουν πολύ σοβαρές κρίσεις άσθματος, και τις τροφικές αλλεργίες (το γάλα, τα αυγά, τα ψάρια και τώρα τα φιστίκια είναι σημαντικές αιτίες τροφικών αλλεργιών, ενώ οι χρωστικές ουσίες και τα συντηρητικά μπορεί να προκαλέσουν κρίσεις).

Έρευνες έχουν δείξει ότι υπεύθυνες για τη συχνότητα των κοινών αλλεργικών παθήσεων είναι και οι αλλαγές στο αστικό και αγροτικό περιβάλλον. Η ρύπανση του περιβάλλοντος μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην αύξηση των αλλεργικών διαταραχών. Τα πιο σημαντικά συστατικά αυτής της ρύπανσης θεωρείται ότι είναι τα υψηλά επίπεδα διοξειδίου του αζώτου, λόγω, κυρίως, των εκπομπών των πετρελαιοκίνητων μηχανών.

Οι αλλεργίες είναι πιο συχνές στους ενηλίκους και στα παιδιά που ζουν σε ακτίνα 100 μέτρων από τους πολυσύχναστους δρόμους και τα άτομα εκείνα που υποφέρουν από άσθμα και αλλεργική ρινίτιδα μπορεί να αισθάνονται χειρότερα τις ημέρες με υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση.

Κύρια υπεύθυνη της επιδημίας αλλεργιών που παρατηρείται στις ημέρες μας είναι επίσης η ρύπανση της ατμόσφαιρας στους εσωτερικούς χώρους. Η ανάγκη για συντήρηση της ενέργειας έχει οδηγήσει σε αλλαγή των συνθηκών μέσα στο σπίτι, καθώς τα σπίτια στο παρελθόν αερίζονταν περισσότερο. Επιπλέον, τα περισσότερα σπίτια έχουν πιο μαλακά έπιπλα και μοκέτες, που δημιουργούν από κοινού ένα ιδεώδες περιβάλλον για τα ακάρεα της οικιακής σκόνης και την επικράτηση αλλεργιογόνων από κατοικίδια ζώα, του καπνού από τσιγάρα και της αιθάλης και ατμών από χημικές ουσίες και σπρέι για οικιακή χρήση. Αυτό το μείγμα αλλεργιογόνων και ερεθιστικών ουσιών στο μη εξαεριζόμενο οικιακό περιβάλλον είναι, κατά πάσα πιθανότητα, ο κυριότερος υπεύθυνος για την ταχεία αύξηση των αλλεργικών νόσων.

Η πρωτογενής πρόληψη αφορά την πρόληψη εμφάνισης αλλεργίας σε μη αλλεργικά άτομα. Παρά το γεγονός ότι η προδιάθεση για αλλεργία κληρονομείται, σημαντικός είναι ο ρόλος του περιβάλλοντος. Πολλαπλά γονίδια αλληλεπιδρούν με περιβαλλοντικούς παράγοντες, με αποτέλεσμα την εμφάνιση αλλεργικών φαινοτύπων. Η αυξανόμενη ανώμαλη αλλεργική αντίδραση του ανοσοποιητικού του σύγχρονου ανθρώπου σε πολλές ουσίες φέρεται να είναι το τίμημα της κακής διατροφής και της αύξησης των χημικών και ερεθιστικών παραγόντων που η βιομηχανοποίηση άθροισε στο περιβάλλον, σε συνδυασμό με τη μειωμένη εκγύμναση του ανοσοποιητικού συστήματος από τη γέννηση απέναντι σε φυσικά αλλεργιογόνα λόγω της τεχνητής διαμόρφωσης ενός υπερπροστατευτικού αποστειρωμένου από μικρόβια περιβάλλοντος στην οικογένεια και στον κοινωνικό μικρόκοσμο του βρέφους. Η βρεφική και παιδική ηλικία είναι καθοριστικής σημασίας, σύμφωνα με μελέτες, για την εγκαθίδρυση μιας υγιούς ανοσολογικής απάντησης στον αναπτυσσόμενο οργανισμό.

Συγκεκριμένα, μητέρες που καπνίζουν, κάνουν χρήση φαρμάκων ή αντιβιοτικών κατά την κύηση έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να κάνουν παιδιά με αλλεργικές παθήσεις. Η πλούσια σε λιπαρά διατροφή, με χαμηλή περιεκτικότητα σε φρούτα, λαχανικά, φυσικά αντιοξειδωτικά και βιταμίνη Ε, κατά την κύηση, έχει συνδεθεί με μεγαλύτερη επίπτωση αλλεργιών στα βρέφη και παιδιά. Ο μητρικός θηλασμός ασκεί προστατευτική επίδραση.

Η έκθεση σε απλούς ιούς και μικρόβια, κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας στην οποία το ανοσοποιητικό σύστημα διαμορφώνεται, είναι κρίσιμη για την εγκατάσταση ομαλής ανοσοποιητικής απάντησης που θα συνοδεύει τον άνθρωπο σε όλη του τη ζωή. Η μικρότερη επίπτωση αλλεργιών που παρατηρείται σε πολύτεκνες οικογένειες, ιδιαίτερα στα μικρότερα παιδιά, έχει αποδοθεί στην αυξημένη έκθεσή τους σε κοινούς ιούς και απλά μικρόβια από τα μεγαλύτερα αδέλφια.

Η παχυσαρκία και το κάπνισμα συνδέονται με μεγαλύτερα ποσοστά αλλεργικών παθήσεων. Η απώλεια του υπερβάλλοντος βάρους βελτιώνει το αλλεργικό άσθμα στους ήδη πάσχοντες. Η τυποποιημένη διατροφή πλούσια σε συντηρητικά και χρωστικές, η κατάχρηση κρέατος, η αυξημένη πρόσληψη ζωικού λίπους, η μικρή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών αυξάνει την πιθανότητα να εμφανιστούν αλλεργικές παθήσεις.