Το ιατρικό θέμα της εβδομάδας

Η ΜΥΩΠΙΑ ΤΕΛΙΚΑ ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ;

Αθήνα

Η μυωπία είναι εκείνη η διαθλαστική κατάσταση του οφθαλμού, κατά την οποία οι ακτίνες του φωτός αντί να εστιάζονται πάνω στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, εστιάζονται μπροστά από αυτόν. Οι οφθαλμοί που πάσχουν από μυωπία έχουν μεγαλύτερο αξονικό μήκος. Στους μύωπες είναι πιο πιθανό κατά τη διάρκεια της ζωής τους να εμφανιστεί γλαύκωμα ή αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς.

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι άνθρωποι εμφανίζουν μυωπία! Επίσης, έχει παρατηρηθεί ότι έχει αυξηθεί αναλογικά και ο αριθμός των ατόμων με υψηλή μυωπία (άνω των 6 διοπτριών). Εκτιμάται μάλιστα, πώς μέχρι το 2050 ο μισός πληθυσμός της γης θα έχει μυωπία. Υπάρχουν τρόποι άραγε που να μπορούν να προλάβουν την εμφάνιση ή την εξέλιξη της μυωπίας;

Οι ερευνητές ανά τον κόσμο, έχουν διεξάγει διάφορες μελέτες τα τελευταία χρόνια σχετικά με τους παράγοντες που μπορούν να αποτρέψουν ή να καθυστερήσουν την εμφάνιση της μυωπίας. Η συνεχώς αυξανόμενη πορεία της μυωπίας έχει προβληματίσει την ιατρική κοινότητα από το 1989. Πιο συγκεκριμένα, ερευνητές στις Ηνωμένες Πολιτείες μελετούν συνδυασμένες θεραπείες της μυωπίας, οι οποίες συμπεριλαμβάνουν την χρήση πολυεστιακών φακών και την ενστάλαξη σταγόνων ατροπίνης χαμηλής δόσης. Η μελέτη της ομάδας CLEERE, η οποία περιελάμβανε πάνω από 4.500 μαθητές συνολικά, διαπίστωσε πως το 9,2% είχαν μυωπία, το 12,8% υπερμετρωπία και το 28,4% αστιγματισμό. Συνολικά, 605 παιδιά που ήταν εμμετρωπικά στην αρχή έγιναν τελικά μυωπικά κατά τουλάχιστον -0,75 D. Αυτό το εύρημα ήταν κοινό σε όλες τις φυλετικές ομάδες και εθνικότητες και μάλιστα παρατηρήθηκε και μια αύξηση της τάξεως των -0,50 D ετησίως.

Αυτή η ετήσια αλλαγή των διοπτριών, σύμφωνα με τον Δρ Michael X. Repka (καθηγητής οφθαλμολογίας και παιδιατρικής στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins στη Βαλτιμόρη, Μέριλαντ, ΗΠΑ), είναι ο βασικός ρυθμός με τον οποίο θα μπορούσαν να συγκριθούν οι θεραπείες ελέγχου μυωπίας.

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) επικεντρώθηκε στον προσδιορισμό της αξίας της φαρμακολογικής θεραπείας για τη μυωπία. <<Αν και δεν έχει εγκριθεί από το FDA, το 1% της ατροπίνης θεωρείτε από καιρό ως θεραπεία για τη μυωπία και δείχνει πως λειτουργεί καλά>>, σημείωσε ο Δρ Ιωάννης Μάλλιας. Ωστόσο, οι ανεπιθύμητες ενέργειες που σχετίζονται με το φάρμακο, όπως είναι για παράδειγμα η φωτοφοβία, έχουν μειώσει τη δημοτικότητά του.

Τα πενταετή αποτελέσματα της μελέτης ATOM2 είχαν σημαντικό αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο παρατηρήθηκαν στις ΗΠΑ στις χαμηλές δόσεις ατροπίνης 0,01%. Η μελέτη έδειξε ότι η δόση θεραπείας που θεωρήθηκε η ομάδα εικονικού φαρμάκου ήταν πιο αποτελεσματική από τις υψηλότερες συγκεντρώσεις φαρμάκων. Αυτό το εύρημα ενισχύθηκε από τη μελέτη LAMP3 που εξέτασε τρεις δόσεις του φαρμάκου και ένα εικονικό φάρμακο. Τα αποτελέσματα 1 έτους έδειξαν ότι η δόση 0,05% ήταν ανώτερη από τις δόσεις 0,025% και 0,01%. Όχι μόνο επηρεάστηκαν θετικά τα ποσοστά προόδου, αλλά επηρεάστηκαν και τα αξονικά μήκη.

«Η εξέλιξη του αξονικού μήκους είναι πραγματικά το ζήτημα που θέλουμε να σταματήσουμε, γιατί αυτό σχετίζεται με τη βλάβη του αμφιβληστροειδούς», μας τονίζει ο Δρ Ιωάννης Μάλλιας. Τα δεδομένα 2 ετών από την μελέτη της εργαστηριακής ομάδας LAMP, έδειξαν επίσης ότι η δόση 0,05% συνέχισε να έχει καλύτερη επίδραση από τις άλλες που δοκιμάστηκαν. Επειδή η μελέτη LAMP διαπίστωσε ότι η θεραπεία 0,01% ήταν λιγότερο αποτελεσματική από ότι στη μελέτη ATOM1, αυτό το εύρημα οδήγησε σε συζήτηση σχετικά με την πιο αποτελεσματική δόση ατροπίνης.

Το 2016, το FDA Center for Devices and Radiolog Health εξέτασε τους φακούς επαφής και άλλες ιατρικές συσκευές για τον πιθανό ρόλο τους στον έλεγχο της μυωπίας. Ο στόχος ήταν να αναπτυχθούν κατευθυντήριες γραμμές για αυτό που αποτελούσε κατάλληλο επίπεδο ελέγχου. Η χρήση διπλοεστιακών όσο και σε πολυεστιακών φακών, σχετίζεται με ορισμένα υποστηρικτικά δεδομένα κλινικών δοκιμών, καθώς φαίνεται πως μειώνουν τη λειτουργία της προσαρμογής και επηρεάζουν θετικά τις αλλαγές που προκαλούνται στο μάτι. Η μελέτη COMET4 συνέκρινε τους πολυεστιακούς φακούς με φακούς μονής όρασης σε διάστημα 3 ετών. Η μυωπία αυξήθηκε και στις δύο ομάδες, κατά -1,25 D και -1,48 D, αντίστοιχα. Συμπερασματικά, οι πολυεστιακοί φακοί επιβραδύνουν σημαντικά την εξέλιξη της μυωπίας, αλλά αυτό το εύρημα από μόνο του δεν επαρκεί για να ληφθούν ως κλινικό στοιχείο.

Οι φακοί επαφής για τον έλεγχο της μυωπίας χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο. Λίγα δεδομένα υποστηρίζουν τη χρήση μονοεστιακών μαλακών Φ.Ε. Αντιθέτως, η ορθοκερατολογία μπορεί να έχει σημαντικό ρόλο στον έλεγχο της εξέλιξης της μυωπίας (βρίσκονται σε εξέλιξη μελέτες) και η προσεκτική επιλογή των υποψήφιων ασθενών για τη θεραπεία είναι σημαντική. Έχει διαπιστωθεί ότι οι φακοί επαφής διπλής εστίασης (κεντρική εστίαση και περιφερειακή εστίαση) επιβραδύνουν την εξέλιξη της μυωπίας, πιθανώς προκαλώντας μυωπική περιφερική εστίαση παρέχοντας ταυτόχρονα σαφή όραση, σύμφωνα με τον Δρ Ιωάννη Μάλλια. «Η ιδέα αυτής της τεχνολογίας είναι ότι η μυωπική εστίαση που προκαλείται από έναν τυπικό φακό προκαλεί οφθαλμική επιμήκυνση και αυτός ο σχεδιασμός του φακού το εξαλείφει τραβώντας την εικόνα στο υαλοειδές, πράγμα που σταματά τη διαδικασία», εξήγησε.

Τα στοιχεία των μέχρι τώρα ερευνών δείχνουν πως τα αποτελέσματα της χρήσης φακών επαφής διπλής εστίασης είναι συγκρίσιμα με αυτό που επιτεύχθηκε με χαμηλή δόση ατροπίνης και πιο ισχυρό από αυτό που παρατηρήθηκε με διπλοεστικά γυαλιά. Η χαμηλή δόση ατροπίνης συνεχίζει να μελετάται στις ΗΠΑ, αλλά δεν έχει εντοπιστεί η βέλτιστη δόση. Έχει γίνει και μία μελέτη στη Νέα Ζηλανδία, η οποία στοχεύει στην εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της μεθόδου διασύνδεσης κολλαγόνου χρησιμοποιώντας διάλυμα γλυκεραλδεΰδης για την πρόληψη της αξονικής επιμήκυνσης. Στη μελέτη αυτή χρησιμοποιήθηκαν κουνέλια ηλικίας επτά εβδομάδων τα οποία χωρίστηκαν τυχαία σε τρεις ομάδες: την ομάδα διασύνδεσης (n = 6), την ομάδα μη διασύνδεσης (n = 5) και την ομάδα ελέγχου που δεν υποβλήθηκε σε θεραπεία (n = 5). Τα (δεξιά) μάτια σε ομάδες διασύνδεσης και μη διασύνδεσης υποβλήθηκαν σε θεραπεία με σφαιρικό φακό Diopter -8,00 κατά τη διάρκεια δύο εβδομάδων. Τα αποτελέσματα διασύνδεσης επιτεύχθηκαν με ένεση υπό-Tenon 0,15 ml 0,5 Μ γλυκεραλδεΰδης στα μάτια στην ομάδα Φ.Ε. Οι οφθαλμικές παράμετροι μετρήθηκαν την 1η, 7η και 14η ημέρα. Χρησιμοποιήθηκαν βιομηχανικές δοκιμές, ελαφριά και ηλεκτρονική μικροσκοπία. Μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος, τα μάτια στην ομάδα που έκαναν θεραπεία με διασύνδεση κολλαγόνου είχαν μικρότερο αξονικό μήκος σε σύγκριση με εκείνα στην ομάδα που δεν έκαναν (ρ = 0,006). Επίσης, παρατηρήθηκε ότι τα ινίδια κολλαγόνου ήταν μεγαλύτερα από 240 nm στην πρώτη ομάδα, ενώ απουσίαζαν στη δεύτερη. Δεν παρατηρείται ιστολογική βλάβη στον αμφιβληστροειδή ή στο χοριοειδή.

Αυτή η μελέτη αποδεικνύει ότι η αξονική επιμήκυνση μπορεί να αποκλειστεί αποτελεσματικά με διασύνδεση κολλαγόνου χρησιμοποιώντας γλυκεραλδεΰδη, χωρίς επιβλαβή αποτελέσματα.

Συμπερασματικά λοιπόν, μέχρι στιγμής αυτές είναι οι οπτικές προσεγγίσεις που θεωρούνται πλέον αποδεκτές στις ΗΠΑ για τον έλεγχο της μυωπίας. Σημαντικό ρόλο παίζει η αποφυγή πολύωρης και εκτεταμένης κοντινής εργασίας καθώς και η αφαίρεση των γυαλιών για εργασία κοντά είναι μια άλλη εύκολη μέθοδος για τους ηλικιωμένους ασθενείς, αν και η τήρηση είναι ένα ζήτημα για τα παιδιά. Βέβαια έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά διαβάζουν σε πολύ κοντινή απόσταση, το οποίο μπορεί να σχετίζεται και με την αυξημένη λειτουργία της προσαρμογής. Για αυτό καλό θα ήταν το διάβασμα να γίνεται σε απόσταση 35-40 εκ. όπου η προσαρμογή είναι πιο χαλαρή. Οι αυξημένες υπαίθριες δραστηριότητες συμβάλλουν επίσης θετικά, καθώς μελέτες έχουν δείξει κάποια θετική επίδραση ειδικά στα παιδιά.